14.3.06

Αντιβιοτικά, σωτηρία ή καταστροφή της ανθρωπότητας;

Αφορμή γι’ αυτό το «άρθρο» στάθηκε η τελευταία ανακοίνωση της στατιστικής υπηρεσίας, που δίνει στους Έλληνες άλλη μια πανευρωπαϊκή πρωτιά! Την πρωτιά στην χρήση αντιβιοτικών. Συγκεκριμένα, στην χώρα μας, ανά έτος και ανά 1000 κατοίκους, συνταγογραφούνται 1503 αντιβιοτικά (παίρνουμε δηλαδή όλοι μας 1,5 φορά το χρόνο κατά μέσο όρο αντιβίωση!!!)! Δεύτερη σε θέση η Ισπανία με 1500, τρίτη η Ελβετία με 1352. Ακολουθούν οι λοιπές χώρες με συνταγογραφήσεις κάτω των 1000. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι χώρες που θεωρούμε ανεπτυγμένες και με σωστά συστήματα υγείας (Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία) εμφανίζουν νούμερα της τάξης των 500 συνταγογραφήσεων ανά 1000 κατοίκους ανά έτος (περίπου ένας στους δύο κατοίκους παίρνει μία φορά το χρόνο αντιβίωση!)

Η φυσική επιλογή είναι ίσως η ισχυρότερη «δύναμη» που εμφανίζεται στην φύση. Η φύση αν ένα είδος της δεν είναι καταδικασμένο, ή δεν συμβεί κάποιο ακραίο κοσμογονικό γεγονός (μετατοπίσεις άξονα, μετεωρίτες κτλ.) φροντίζει ώστε όλα τα είδη της να επιβιώνουν. Δεν ξεχνά και δεν παρατά κανένα στην τύχη του. Ο μηχανισμός άμυνας των ειδών, ώστε να μην εξαφανιστούν, είναι η μετάλλαξη. Όσο κατώτερος βιολογικά είναι ένας οργανισμός, τόσο ευκολότερη είναι η μετάλλαξή του. Άλλωστε οι βιολογικά κατώτεροι οργανισμοί εμφανίζονται σε πληθώρα στην φύση και κινδυνεύουν περισσότερο από τους υπόλοιπους. Αντίθετα, όσο ανώτερος βιολογικά είναι ένας οργανισμός, τόσο δυσκολότερη είναι η μετάλλαξή του. Η φύση τον προικίζει με «εξελιγμένες» δυνατότητες, μέσω των οποίων μπορεί να εξασφαλίσει την επιβίωσή του. Η ίδια η φύση λοιπόν, για να μην «καταστραφούν» οι «εξελιγμένες» δυνατότητες που κατόρθωσε να δημιουργήσει σε ένα εξελιγμένο είδος, φροντίζει ώστε να μειώνονται οι πιθανότητες μετάλλαξης, ώστε να διασφαλισθεί η ποιότητα του είδους, αλλά και των μεταλλάξεων, αφού όσο πιο δύσκολα γίνεται η μετάλλαξη, τόσο δυσκολότερα θα εμφανισθεί μεταλλαγμένος, και θα πρέπει όντως η μετάλλαξη να ενισχύει τις ικανότητες του για να μπορέσει ο μεταλλαγμένος να επιβιώσει σε μια «κοινωνία εξελιγμένων ειδών».
Σε μια από τις χαμηλότερες βιολογικές βαθμίδες βρίσκονται οι μικροοργανισμοί που καλούμε ιούς. Φυσικά την υψηλότερη εξελικτική βαθμίδα αυτή την στιγμή την κατέχει ο άνθρωπος. Οι ιοί δεν επιζούν από μόνοι τους. Αποτελούν παρασιτικούς οργανισμούς, η επιβίωση των οποίων στηρίζεται στους ξενιστές τους, δηλαδή στα ανώτερα θηλαστικά και φυσικά τον άνθρωπο. Φυσικά, όπως και ο άνθρωπος, οι ιοί «προσπαθούν» να επιβιώσουν και να «διαδώσουν» το είδος τους. Κάθε τύπος ιού μπορεί να μολύνει συγκεκριμένο ξενιστή ή συνηθέστερα, συγκεκριμένους τύπους κυττάρων του ξενιστή. Η εξειδίκευση αυτή οφείλεται στην ικανότητα των ιών να αναγνωρίζουν συγκεκριμένους πρωτεϊνικούς υποδοχείς στην πλασματική μεμβράνη των κυττάρων του ξενιστή. Ειδικές πρωτεΐνες στο εξωτερικό περίβλημα του ιού δεσμεύονται στους υποδοχείς αυτούς, σαν «κλειδί με κλειδαριά». Μερικοί ιοί έχουν ξενιστές που ανήκουν σε διαφορετικά είδη, όπως ο ιός που προκαλεί λύσσα και μπορεί να προσβάλλει αρκετά είδη θηλαστικών, μεταξύ των οποίων τρωκτικά, σκυλιά και ανθρώπους. Άλλοι πάλι, είναι τόσο εξειδικευμένοι ώστε να αναγνωρίζουν και να προσβάλλουν συγκεκριμένους ιστούς ενός συγκεκριμένου ξενιστή, όπως ο ιός ΗΙV που προκαλεί AIDS, ο οποίος προσβάλλει μόνο τα Τ λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου, ή ο ιός της πολιομυελίτιδας που προσβάλει τα ανθρώπινα νευρικά κύτταρα.
Ο μηχανισμός αναπαραγωγής και διάδοσης του ιού στηρίζεται εξ’ ολοκλήρου στον ξενιστή του. Ο ιός αυτός καθαυτός δεν μπορεί να αναπαραχθεί. Το γενετικό υλικό του όμως εισέρχεται στα κύτταρα του ξενιστή, αναστέλλει όλες σχεδόν τις λειτουργίες τους και τα μετατρέπει σε ένα εργοστάσιο παραγωγής ιών. Έτσι, το κύτταρο καθίσταται άχρηστο στον οργανισμό, υποδουλώνεται στον ιό του και παράγει «νέους πολεμιστές» για λογαριασμό του. Εκταμιεύει και χρησιμοποιεί δε όλες τις πρώτες ύλες από τον ξενιστή (νουκλεοτίδια, αμινοξέα, ATP, t-RNA, ριβοσωμάτια, ένζυμα) και ό,τι άλλο χρειάζεται για να συνθέσει το δικό του γενετικό υλικό και τις δικές του πρωτεΐνες. Οι σχετικές πληροφορίες βρίσκονται στα γονίδια του ιού. Όταν πια, στο εσωτερικό του κυττάρου-ξενιστή, θα έχουν παραχθεί αρκετές εκατοντάδες ή χιλιάδες μόρια ιικών νουκλεϊκών οξέων και ιικών πρωτεϊνών, αυτά συναρμολογούνται αμέσως σε νέους ιούς, οι οποίοι βγαίνουν από το κύτταρο του ξενιστή, συχνά καταστρέφοντάς το, έτοιμοι να μολύνουν νέα κύτταρα με τον ίδιο τρόπο.
Είναι λοιπόν φανερό ότι οι ιοί δουλεύουν απευθείας με το γενετικό υλικό του ξενιστή τους. Εκεί ακριβώς οφείλεται και η ευκολία προσαρμογής τους σε νέες συνθήκες. Επειδή στο είδος των ιών δεν υπάρχουν «ασφαλιστικές δικλείδες» μετάλλαξης, είναι πολύ εύκολο να συμπεριλάβουν στην αλυσίδα τους κομμάτια γενετικού υλικού του ξενιστή τους, ή ακόμα και πιθανών «νέων ξενιστών» οι οποίοι θα γίνουν φορείς τους αλλά δεν θα νοσήσουν γιατί ακριβώς δεν επιτρέπουν την εξάπλωσή τους στο είδος. Στον συνεχή πόλεμο που γίνεται, κάποια στιγμή (ο χρόνος τρέχει πολύ γρήγορα για τους ιούς σε σχέση με τους ανθρώπους και ένας ανθρώπινος πόλεμος πολλών χρόνων μπορεί να συγκριθεί με πόλεμο ωρών για τους ιούς, συνεπώς το κάποια στιγμή μπορεί να σημαίνει τα επόμενα 10 λεπτά) ένας ιός καταφέρνει να συμπεριλάβει με αναδιάταξη του DNA του μια νέα πρωτεΐνη, ή άλλο δομικό χαρακτηριστικό του νέου ξενιστή του και να ξεκινήσει η επέλασή του στο νέο αυτό είδος. Αυτό είναι και το άγχος της ανθρωπότητας αυτή τη στιγμή για την γρίπη των πουλερικών.
Όταν το 1927 ο Φλέμινγκ παρατήρησε ότι μερικές καλλιέργειες ιών μούχλιασαν και ως συνέπεια σταμάτησε η εξάπλωση των ιών, θεωρήθηκε ότι ανακάλυψε την σωτηρία της ανθρωπότητας. Βρήκε το όπλο εναντίων των επιδημιών. Από τον μύκητα Penicillium notatum λοιπόν, απομονώθηκε η ουσία «πενικιλίνη» και άρχισε η μάχη της ανθρωπότητας κατά των ιών. Η πενικιλίνη έσωσε τη ζωή χιλιάδων στρατιωτών κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι ο ίδιος ο Φλέμινγκ είχε δει την αχίλλειο πτέρνα του αντιβιοτικού του από τα πρώτα κιόλας χρόνια, καθώς το 1946 σημείωνε ότι «η χορήγηση πενικιλίνης, ακόμη και σε μικρές δόσεις, οδηγούσε σε ανάπτυξη ανθεκτικότητας στους μικροοργανισμούς».
Η φύση πολεμάει, η φύση εκδικείται. Η φύση δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να αφανίσει ένα είδος της. Δεν θα επιτρέψει λοιπόν ποτέ την εξαφάνιση των ιών. Κάθε φορά που χρησιμοποιείται ένα φάρμακο, ο ιός τον οποίο σκοτώνουμε, προσπαθεί να αμυνθεί. Ψάχνει μέσα στο γενετικό υλικό μας να βρει τρόπους να επιβιώσει, εμείς άλλωστε επιβιώνουμε από το φάρμακο, γιατί όχι και αυτός;
Κάθε χρόνο κυκλοφορεί ένα νέο αντιγριπικό εμβόλιο. Ο λόγος δεν είναι ότι το παλιό έπαψε να λειτουργεί. Ο λόγος είναι ότι λόγω της μάχης εναντίων των ιών, αυτοί ανέπτυξαν νέα στελέχη ικανά να επιβιώσουν στα μέχρι τώρα γνωστά φάρμακα. Κάθε Σεπτέμβρη λοιπόν βγαίνει νέο «συμπληρωματικό» εμβόλιο που περιέχει τα νέα αυτά στελέχη. Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε ότι δεν απευθύνεται σε όλους. Απευθύνεται σε οργανισμούς που δυσκολεύονται να πολεμήσουν μόνοι τους. Όχι σε υγιείς και ισχυρούς οργανισμούς. Κατά δεύτερο λόγο, αυτό και μόνο αποτελεί απόδειξη ότι οι μικροοργανισμοί μας ξεπερνούν μέρα με την μέρα. Χρόνων έρευνας για την ανάπτυξη ενός νέου όπλου, μπορεί να αναιρεθεί μέσα σε λεπτά από τον μικρόκοσμο. Γιατί οι μικροοργανισμοί είναι πολλοί, επιτίθενται συστηματικά, δεν τους ενδιαφέρει να «αλλάξουν» αλλά μόνο να επιβιώσουν. Κάθε φορά λοιπόν που λαμβάνουμε ένα αντιβιοτικό, στην ουσία εκτός από το ότι προσπαθούμε να σκοτώσουμε έναν μικροοργανισμό (δεν σημαίνει ότι θα το πετύχουμε), εκθέτουμε το «όπλο» μας στην «κατασκοπία» του εχθρού. Διακινδυνεύουμε την αχρήστευσή του μέσα στον ίδιο μας τον οργανισμό. Οι επιστήμονες ήδη έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται μέχρι πότε θα μπορούν να βρίσκουν νέα αντιβιοτικά. Ούτε ένας αιώνας δεν έχει περάσει από την ανακάλυψη της πενικιλίνης και πλέον η ανακάλυψη νέων αντιβιοτικών ουσιών γίνεται με πολύ βραδύτερους ρυθμούς. Αντιθέτως, η μετάλλαξη των ιών δεν επιβραδύνεται. Μάλιστα, αρκετές φορές επιταχύνεται! Ακόμα μεγαλύτερος είναι ο φόβος, κατά την διάρκεια μιας μετάλλαξης, ο ιός να καταστεί αδύνατο να νικηθεί με τα μέσα που διαθέτουμε αυτή τη στιγμή. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα, μια μετάλλαξη που θα γίνει σήμερα, σε έναν μικροοργανισμό που πολεμάει ένα αντιβιοτικό, να είναι τέτοια που να οδηγήσει σε ραγδαία εξάπλωσή του, με ρυθμούς πολύ μεγαλύτερους από την ταχύτητα του ανθρώπου να διερευνήσει και να δημιουργήσει νέο αντιβιοτικό εναντίων του, με αποτέλεσμα και τον θάνατο του αρχικού ξενιστή, στον οποίο έγινε η μετάλλαξη αλλά και τον θάνατο ολόκληρης, ή του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας. To αντιβιοτικό επιβάλλει στους μικροοργανισμούς να μεταλλαχθούν, κάτι που μπορεί να έκαναν πολύ πιο αργά αν τους πολεμούσαμε μόνο με τα αντισώματά μας.

Αν λαμβάνεις αντιβιοτικό ή άλλο σκεύασμα απλά σκέψου. Μπορεί στα επόμενα 5 λεπτά της ζωής σου να είσαι εσύ αυτός ο αρχικός ξενιστής που θα προξενήσει την μετάλλαξη. Ο θάνατός σου είναι σίγουρος. Ταυτόχρονα με τον θάνατο εκατομμυρίων. Ακόμα και αν δεν σε νοιάζει το δεύτερο, σίγουρα σε νοιάζει το πρώτο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα πάρεις αντιβίωση. Αυτό σημαίνει ότι καλό θα ήταν να πάρεις μόνο αν την χρειάζεσαι. Και η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία υποδεικνύει ότι στην Ελλάδα χορηγούνται τουλάχιστον οι 3πλάσιες από τις απαιτούμενες αντιβιώσεις. Και το τουλάχιστον σημαίνει ότι οι 500 που δίδονται στην Γερμανία, δεν είναι απαραιτήτως απαιτούμενες, αλλά κρίνονται σκόπιμες. Το σκόπιμο στατιστικό ποσοστό όμως δεν μπορεί να μεταβάλλεται πολύ από χώρα σε χώρα. Ο τριπλασιασμός του δε, είναι απαράδεκτος.

Αν είσαι γιατρός και χορηγείς αντιβίωση, το πράγμα είναι λίγο πιο δύσκολο. Εσύ πρέπει να δεσμευθείς περισσότερο από την ηθική και να αποφασίσεις αν σημασία έχει η τσέπη σου ή ο θάνατος της ανθρωπότητας. Γιατί εσύ δεν κινδυνεύεις άμεσα όπως ο άρρωστος που λαμβάνει την αντιβίωση που του χορήγησες. Κινδυνεύεις έμμεσα και αισθάνεσαι τον κίνδυνο πολύ μακριά. Όμως μπορείς να ζήσεις με τις τύψεις σου αν η υπογραφή σου στην συνταγή που έδωσες προκαλέσει μερικά εκατομμύρια θανάτους;

Αν είσαι άνθρωπος απλά… σκέψου σοβαρά ποιο είναι το καλό σου…